Jak nie stać się fonoholikiem?
Wynalezienie telefonu doprowadziło do przewrotu w sferze kontaktów międzyludzkich. Następnie świat zmienił się jeszcze bardziej za sprawą telefonii bezprzewodowej, mobilnej, niezależnej od miejsca nadawania i odbioru. Obecnie powstają coraz to bardziej zaawansowane aparaty telefoniczne, które jeszcze do niedawna służyły tylko do komunikacji słownej.
Dzisiejsze smartfony to urządzenia, które pełnią funkcję telefonu komórkowego, kalendarza, kieszonkowego komputera, poczty elektronicznej, przeglądarki sieciowej, pagera, GPS-a, jak również cyfrowego aparatu fotograficznego i kamery wideo. Przy ich pomocy można tworzyć prezentacje do pracy, odczytywać e-maile, sprawdzać stan konta w banku, wykonywać przelewy, robić zdjęcia, nagrywać filmy, zarządzać informacjami osobistymi, a także przeglądać strony internetowe i portale społecznościowe.
Telefon komórkowy stał się symbolem łatwego sposobu komunikacji, bez względu na miejsce, w którym się aktualnie przebywa. Wielość funkcji powoduje, że jest to urządzenie, za pomocą którego ludzie organizują swoje działania, załatwiają codzienne sprawy, komunikują się, a nawet pracują. Niestety, ale jest to dziś nieodłączny element życia, który często odzwierciedla status społeczny właściciela.
Kiedy zaczyna się uzależnienie od telefonu?
Nadmierne korzystanie z telefonu komórkowego może prowadzić do fonoholizmu. Jest to zaburzenie behawioralne w postaci nałogowego, kompulsywnego korzystania z urządzenia. Fonoholicy nie potrafią normalnie funkcjonować bez ciągłej bliskiej obecności telefonu. Jest on włączony 24 godziny na dobę, ciągle pozostaje w zasięgu ręki, uzależniony zabiera go wszędzie, gdzie jest to możliwe. Taka osoba odczuwa przymus bycia online. Fonoholik cały czas sprawdza, czy nie ma jakiegoś nowego powiadomienia, jeśli z jakiegoś powodu nie może odebrać telefonu, czuje niepokój, rozdrażnienie, a nawet okazuje skłonność do agresji. Jak zwracają uwagę badacze tej problematyki, uzależnienie od telefonu sprawia, że człowiek odczuwa psychiczną presję posiadania go w każdym momencie swojego życia. Jego brak wywołuje napady przygnębienia, strachu, histerii.
Można się uzależnić się od:
– wysyłania i czytania SMS-ów, e-maili, wiadomości wysyłanych poprzez komunikatory internetowe itp. (samopoczucie takiej osoby zależy od ilości otrzymywanych i wysyłanych wiadomości),
– nowych modeli telefonów (osoba uzależniona dąży do zdobycia telefonu najnowszej generacji, który jest wyposażony w możliwie największą ilość funkcji, często zmienia modele, podkreśla prestiż i ekskluzywność posiadanego telefonu),
– gier zainstalowanych w telefonie (wówczas smartfon pełni przede wszystkim funkcję konsoli do gry).
Można zaobserwować także tzw. syndrom wyłączonego telefonu, który sprawia, że uzależniony nie może się obyć bez komórki, pilnuje, by zawsze była sprawna i naładowana. Fonoholicy obawiają się wyłączyć swój telefon choćby na kilka minut. Jego brak zmienia zachowanie, pojawiają się m.in.: nerwowość, patrzenie na zegarek, rozglądanie się za własnym telefonem w sytuacji, gdy zadzwoni podobny dzwonek, obniżenie poziomu koncentracji, a w niektórych przypadkach nawet zachowania agresywne czy depresyjne myśli.
Znaków nadużywania smartfona jest wiele. Jednym z najważniejszych jest nieustannie zwiększająca się tolerancja, czyli potrzeba coraz dłuższego korzystania z telefonu, przy jednoczesnym wyraźnym spadku satysfakcji osiąganej w konkretnej jednostce czasu. Pojawiają się także objawy odstawienne w postaci pobudzenia psychoruchowego, niepokoju, lęku czy obniżonego nastoju. Fonoholik traci kontrolę nad tym, ile czasu spędza, używając telefonu. Skraca czas, poświęcony na wykonywanie innych czynności albo wręcz całkowicie z nich rezygnuje. Często podejmuje zakończone niepowodzeniem próby ograniczania lub zaprzestania korzystania ze smartfona. Nie jest do tego zdolny, pomimo świadomości doświadczania trwałych bądź narastających problemów somatycznych, psychologicznych i społecznych.
Jak rodzice mogą chronić dziecko przed uzależnieniem?
Zdawać by się mogło, że fonoholizm zagraża jedynie dzieciom i młodzieży, jednakże w rzeczywistości może dotykać osób w różnym wieku. Ogólnie rzecz biorąc, aby zapobiegać uzależnieniu od telefonu, należy wprowadzić określone zasady. Można wyłączyć dźwięki powiadomień na noc, a także określić godzinę, od której wieczorem nie korzysta się z telefonu. Warto stworzyć strefy wolne od telefonu, zarówno w domu (np. łazienka, jadalnia), jak i poza domem, w wolnym czasie (np. kino, teatr, kościół, spacer). Pomocne będzie także ustalenie takiego czasu w ciągu dnia, kiedy telefon będzie wyłączony – np. czas jedzenia posiłków, czytania czy rozmowy. Kolejnym korzystnym działaniem jest walczenie z przymusem natychmiastowego reagowania na powiadomienia, np. poprzez odraczanie o kilka minut czasu odpisywania na przychodzące wiadomości.
Jak powinna wyglądać profilaktyka wobec dzieci? Bardzo podobnie, jak w przypadku dorosłych. Rodzice powinni wspólnie z dzieckiem ustalić zasady korzystania z telefonu. Najlepiej, by w miarę możliwości dotyczyły one wszystkich członków rodziny. Rodzice powinni zadbać, aby w ciągu dnia był czas, w którym telefon będzie wyłączony, np. nauka, odrabianie zadań domowych, czytanie lektury, jedzenie posiłków czy rozmawianie z rodzicami. Dziecko powinno zasypiać bez smartfona przy łóżku – by nie kusiło, ale też ze względu
na promieniowanie i rozpraszający dźwięk powiadomień. Dobrym rozwiązaniem jest uzgodnienie z dzieckiem, by telefon na noc pozostawał poza jego pokojem, daje to większą gwarancję, że nie będzie korzystało z niego w nocy.Warto wprowadzić zasadę, że wieczorem wszyscy domownicy odkładają swoje aparaty w jedno, przeznaczone do tego celu miejsce.
Należy kontrolować nie tylko czas aktywności dziecka w sieci, lecz także aplikacje, programy i treści, z których korzysta. Powinny być one bezpieczne i dostosowane do wieku. Dostęp do telefonu nie powinien być dla dziecka ani karą, ani nagrodą – podnosi to bowiem wartość tego typu urządzeń oraz ich atrakcyjność w oczach dzieci. Bardzo ważne jest odpowiednie wychowanie, modelowanie mądrego i rozsądnego wzorca korzystania z urządzeń elektronicznych.
Jak leczyć uzależnienie od telefonu komórkowego?
Leczenie uzależnienia od telefonu powinno przebiegać stopniowo, polega to na podjęciu długotrwałych działań. Nałóg nie zniknie od razu, tak samo, jak nie pojawił się z dnia na dzień. Należy stopniowo wypracowywać zdrowe nawyki, które zastąpią te niewłaśwe. Wymaga to czasu, cierpliwości i zaangażowania. Uzależniony musi uświadomić sobie, że ma problem, i przyznać się do niego. Warto odwrócić uwagę osoby tkwiącej w wirtualnym świecie smartfona, organizując aktywne spędzanie czasu, najlepiej na świeżym powietrzu. Jak już zostało wspomniane, pomocne będzie także ustalenie i przestrzeganie zasad, dotyczących m.in. czasu, przeznaczonego na korzystanie z telefonu. Należy ustalić przyczynę, która doprowadziła do rozwinięcia się uzależnienia oraz rozpoznać jego mechanizmy. To pomoże pokonać trudności i dokonać niezbędnych w życiu pacjenta zmian. Czas trwania leczenia jest zależny od stopnia uzależnienia, zaangażowania pacjenta w walkę z nałogiem oraz wsparcia najbliższych osób.
Komórki pomagają organizować życie i dostarczają rozrywki na wielu poziomach, ale powinniśmy korzystać z nich rozsądnie i pamiętać, że nigdy nie zastąpią one bezpośrednich kontaktów między ludźmi. W Polsce z roku na rok zwiększa się liczba osób uzależnionych od telefonu, dotyczy to zwłaszcza dzieci i młodzieży. Przewiduje się, że ten problem będzie się stopniowo pogłębiał. Jest to spowodowane dynamicznym rozwojem cywilizacji i technologii. Na świecie cały czas zwiększa się liczba osób posiadających telefony, a średni wiek ich użytkowników stale się zmniejsza. Dlatego właśnie tak ważne jest zarówno rozpoznawanie i leczenie uzależnienia od telefonów, jak i świadome wdrażanie działań profilaktycznych.
