Jak nie uzależnić się od mediów społecznościowych?
Media społecznościowe dają możliwość realizowania różnych potrzeb, np. autoprezentacji, utrzymywania kontaktu z innymi ludźmi czy rozrywki. Są szansą na rozwijanie kontaktów, a także lepsze funkcjonowanie na poziomie międzyosobowym, grupowym i społecznym. To znakomite narzędzie do publikowania i rozprzestrzeniania różnego rodzaju informacji – komunikat wygenerowany przez jedną osobę może zostać przekazany dalej, co zwiększa prawdopodobieństwo dotarcia do wielomilionowej liczby użytkowników. Dodatkowym atutem jest fakt, że użytkownicy mają możliwość zamieszczania własnych komentarzy i uzupełniania opublikowanych treści. To wszystko sprawiło, że media społecznościowe stały się atrakcyjniejsze od tych tradycyjnych, odbierając im tym samym monopol informacyjny. Najważniejszymi cechami mediów społecznościowych są: dostępność, szybkość, użyteczność i trwałość.
Kiedy zaczyna się uzależnienie od mediów społecznościowych?
Uzależnienie od mediów społecznościowych zaczyna się wtedy, gdy następuje wzrost tolerancji, czyli pojawia się potrzeba spędzania coraz większej ilości czasu na portalu, aby uzyskać ten sam poziom zadowolenia. Jednocześnie pojawiają się symptomy odstawienia, takie jak stany lękowe i depresyjne czy rozdrażnienie. Występuje utrata kontroli, czyli niemożność zapanowania nad czasem spędzanym na korzystaniu z portali. Charakterystyczne są także próby ograniczenia lub zaprzestania tej działalności, nieodmiennie kończące się niepowodzeniem. Uzależniony korzysta z mediów społecznościowych pomimo świadomości wynikających z tego problemów. Często też podporządkowuje tej czynności wszystkie inne aktywności.
Co mogą zrobić rodzice, aby chronić dziecko przed uzależnieniem od mediów społecznościowych?
W profilaktyce uzależnienia od mediów społecznościowych bardzo ważne są działania rodziców, które powinny polegać na ustaleniu z dzieckiem zasad korzystania z internetu. Rolą rodziców jest zadbanie o to, by dziecko przestrzegało ustalonych wcześniej zasad. Czas korzystania z sieci powinien być ograniczony. Zaleca się, by dzieci w wieku wczesnoszkolnym nie korzystały z urządzeń ekranowych dłużej niż dwie godziny dziennie. Dobrym pomysłem jest ustalenie dnia lub dni (np. podczas weekendu) bez internetu. Dzieci w wieku przedszkolnym powinny korzystać z sieci jedynie w towarzystwie rodziców. Te najmłodsze nie powinny samodzielnie korzystać z wyszukiwarek, portali społecznościowych i innych serwisów, dających nieograniczony dostęp do różnorodnych treści (zdjęć, filmów, tekstów). Najlepiej, by dzieci nie publikowały samodzielnie żadnych treści, a w szczególności prywatnych informacji, filmów i zdjęć. Rodzice powinni umówić się z dzieckiem, że za każdym razem, kiedy trafi na nieodpowiednie lub niepokojące treści, natychmiast poinformuje ich o tym.
Ważne, aby rodzice udostępniali dziecku jedynie pozytywne i bezpieczne treści. Należy przy tym zwrócić uwagę na kilka podstawowych kwestii:
– Zasoby internetowe udostępniane dzieciom powinny być wolne od szkodliwych i niedostosowanych do ich wieku treści, np., erotyki. Rodzice powinni się upewnić, czy strony, z których korzystają dzieci, nie dają dostępu do takich treści, np. poprzez linki czy bannery.
– Rodzice powinni udostępniać dzieciom treści z wiarygodnego źródła, stworzone z myślą o młodym odbiorcy.
– Ważna jest także estetyka, sposób prezentowania informacji, nawigacja po serwisie, grze czy aplikacji. Powinny być one przyjazne i zrozumiałe dla dziecka.
– Udostępniane dzieciom treści powinny łączyć zabawę z edukacją i rozwojem – angażować je w aktywności plastyczne, muzyczne, rozwijać wyobraźnię i poszerzać wiedzę.
– Rodzice powinni zwrócić uwagę na to, czy serwis zapewnia ochronę prywatności użytkownika. Kluczowe jest zadbanie o bezpieczeństwo danych i wizerunku dziecka.
Bardzo ważne są także rozmowy z dzieckiem o jego doświadczeniach w sieci. Dobry kontakt z dzieckiem, czas na rozmowę i zainteresowanie jego doświadczeniami są niezwykle ważne dla jego rozwoju. Zapewniają mu poczucie bezpieczeństwa. Jeżeli korzysta ono z urządzeń elektronicznych i internetu, to ważne, by o tym rozmawiać. Dzięki temu rodzice będą na bieżąco z doświadczeniami dziecka i poznają jego preferencje. Zobaczą także efekty jego aktywności online, dadzą mu szansę na pochwalenie się osiągnieciami, które należy dostrzegać i doceniać. Takie rozmowy pomogą zauważyć ewentualne niepokojące zdarzenia, również te związanych z kontaktem z niebezpiecznymi treściami.
Rodzice powinni pamiętać także o odpowiednim skonfigurowaniu w urządzeniu ustawień bezpieczeństwa. Udostępniając dziecku urządzenie z dostępem do internetu, należy odpowiednio skonfigurować system operacyjny. Jest to dosyć proste i powoduje znaczne ograniczenie dostępu do szkodliwych treści. W przypadku tabletów i smartfonów z systemem Android warto odpowiednio skonfigurować Google Play, przeglądarkę oraz aplikację serwisu YouTube. W nowszych wersjach systemu istnieje także możliwość stworzenia profilu ograniczonego, który będzie stanowił bezpieczną przestrzeń dla dziecka. W celu poprawy bezpieczeństwa dzieci korzystających z internetu dobrze zainstalować na urządzeniach, z których korzystają, oprogramowanie do kontroli rodzicielskiej. Daje to np. możliwość filtrowania treści oraz kontrolowania czasu i aktywności dziecka online. Tego typu aplikacje są dostępne w sklepie danego systemu operacyjnego. Użytkownicy komputerów mogą pobrać je z sieci, za darmo lub płatnie (w zależności od wybranego programu i dostępnych w nim opcji).
Jak leczyć uzależnienie od mediów społecznościowych?
Leczenie osób uzależnionych od internetu jest trudne, ponieważ brakuje państwowych placówek specjalizujących się w pomocy takim osobom. Istniejące ośrodki leczenia uzależnień koncentrują się na alkoholikach i narkomanach. Najważniejsza w walce z uzależnieniem od mediów społecznościowych jest psychoterapia, najbardziej skuteczne okazują się nurty poznawczo-behawioralny i psychodynamiczny. Proces leczenia opiera się przede wszystkim na zmianie nawyków dotyczących korzystania z internetu. Ma to stopniowo przywrócić w życiu pacjenta miejsce na inne, niewirtualne rozrywki, aktywności i relacje. Celem terapii jest identyfikacja problemów, które leżą u podłoża szkodliwego używania mediów społecznościowych.
Zarówno w profilaktyce, jak i w leczeniu dzieci uzależnionych od mediów społecznościowych wskazane są treningi zarządzania czasem oraz kompetencji psychospołecznych. Dzięki temu dziecko uczy się radzić sobie z emocjami i stresem, jasno porozumiewać się z otoczeniem, utrzymywać korzystne relacje interpersonalne, podejmować decyzje i rozwiązywać problemy. Taki trening wzmacnia twórcze i krytyczne myślenie, samoświadomość, empatię, asertywność i umiejętność relaksowania się. Pomocne będą techniki kształtujące nowe zachowania związane z korzystaniem z mediów społecznościowych – np. notowanie internetowych aktywności w dzienniku, zmienianie pór korzystania z sieci czy trening stopniowego wydłużania przerw w dostępie do internetu. Wskazane jest także rozwijanie kompetencji wychowawczych u rodziców i nauczycieli.
W internecie działa coraz więcej grup wsparcia dla osób zmagających się z problem uzależnienia od sieci. Niektóre z nich czerpią bezpośrednio z „metody 12 kroków”, stosowanej do leczenia uzależnień w ośrodkach anonimowych alkoholików. Warto także poszukać nowych zainteresowań lub wrócić do dawnych pasji sprzed uzależnienia od mediów społecznościowych. Bardzo pomocna w tym procesie jest stała obecność najbliższych osób, których zadaniem będzie pomoc przy kontynuowaniu podjętych kroków i zadbanie o eliminację nudy w trakcie odstawienia.
