Karmienie piersią – dlaczego jest tak ważne?
„Karmienie piersią, nawet jeśli jest aktem naturalnym, jest także zachowaniem wyuczonym. W zasadzie wszystkie kobiety mogą karmić piersią, jeśli otrzymają dokładne informacje i wsparcie ze strony rodziny, społeczności lokalnej i pracowników ochrony zdrowia.”
Globalna Strategia Żywienia Niemowląt i Małych Dzieci (WHO 2002)
Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy karmienie piersią jest najlepszym sposobem żywienia na początkowym etapie życia. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) już w 1974 r. rekomendowała je jako najzdrowsze dla niemowląt. Od tego czasu nieustannie podkreśla się, jak dużą wartość ma podawanie kilkumiesięcznym dzieciom wyłącznie mleka matki. Jak wskazuje AAP (Amerykańska Akademia Pediatrii), karmienie piersią zapewnia niemowlętom i małym dzieciom optymalny stan zdrowia i rozwój. Niesie za sobą wiele korzyści zdrowotnych, takich jak rzadsze zapadanie na choroby infekcyjne – głównie układu oddechowego, pokarmowego i moczowego. Dla wcześniaków mleko kobiece ma wartość terapeutyczną. Nie tylko wspiera rozwój, lecz także chroni przed poważnymi powikłaniami, takimi jak martwicze zapalenie jelit czy posocznica.
Karmienie piersią niesie za sobą także bardziej długodystansowe pozytywne skutki zdrowotne. Zmniejsza ryzyko nadwagi i otyłości u dzieci, a także niweluje ryzyko wystąpienia takich chorób jak cukrzyca czy astma, a nawet niektóre nowotwory. Chroni przed wadami zgryzu i wymowy. Wpływa też na lepszy rozwój funkcji poznawczych.
Pozytywne skutki laktacji można zaobserwować także u matki. Dzięki karmieniu piersią w trakcie połogu mięsień macicy szybciej się obkurcza, a co za tym idzie – zagrożenie anemią jest mniejsze. Wydzielana podczas karmienia oksytocyna działa prewencyjnie pod względem krwotoków poporodowych. Inne korzyści to rzadsze występowanie depresji poporodowej czy też wyczekiwana utrata nadmiarowych kilogramów po ciąży. Do długodystansowych skutków należy mniejsze ryzyko zachorowania na raka sutka czy jajnika i wystąpienia osteoporozy. Warto podkreślić również, że karmienie piersią odgrywa bardzo ważną rolę w budowaniu więzi pomiędzy matką i dzieckiem. Ta forma żywienia jest też wygodna i ekonomiczna.
Fenomen mleka matki polega na tym, że jest dostosowane do indywidualnych potrzeb jej dziecka. Zawiera setki aktywnych biologicznie składników, które wzmacniają odporność, korzystnie wpływają na dojrzewanie jelit i są odpowiedzialne za zwalczanie komórek nowotworowych.
Światowe autorytety w dziedzinie pediatrii, żywienia dzieci oraz zdrowia publicznego rekomendują wyłączne karmienie mlekiem matki do 6. miesiąca życia, a później rozszerzanie diety w osłonie mleka kobiecego. Według wspomnianego już wcześniej AAP karmienie piersią powinno trwać przynajmniej przez pierwszy rok życia dziecka. WHO zaś zaleca je do 2. roku życia i dłużej.
Matki borykają się jednak z wieloma problemami związanymi z karmieniem piersią. Często są niepewne swojego postępowania. Mogą się przy tym spotkać ze sprzecznymi opiniami personelu medycznego czy swojego środowiska. Brakuje im fachowej opieki, a same bywają bezradne. W obliczu bezsilności i niewiedzy najczęstszą metodą rozwiązywania problemów laktacyjnych jest zastosowanie sztucznej mieszanki bez wskazań uzasadnionych medycznie. Niestety takie postępowanie prowadzi w konsekwencji do osłabienia laktacji.
Jak w takim razie powinno się postępować, aby laktacja przebiegała prawidłowo?
Karmienie piersią jest procesem fizjologicznym, jednak aby mógł on nastąpić, musi pojawić się szereg istotnych czynników. Prawidłowy rozwój gruczołu piersiowego oraz procesy regulowane przez odpowiednią kaskadę mechanizmów hormonalnych i autokrynnych są niezbędne w procesie wytwarzania pokarmu. Do kluczowych momentów w przebiegu laktacji zalicza się pierwsze godziny po porodzie, a idąc dalej, pierwsze 2-3 tygodnie karmienia piersią. Trudności, jakie mogą się pojawić w tym czasie, znacząco wpływają na stabilizację laktacji i odpowiednią podaż mleka.
Skąd wśród Polek problemy związane z karmieniem piersią?
Polskie społeczeństwo ma bardzo duży potencjał, bo prawie 100% mam deklaruje na starcie, że chce karmić piersią. Jednak wiele z nich już po 6 tygodniach z tego rezygnuje. Za przeszkody, jakie mogą stać na drodze do inicjacji oraz późniejszej kontynuacji karmienia piersią, można uznać m.in.: niedostateczny zakres i jakość informacji o karmieniu niemowląt, praktyki szpitalne niesprzyjające stymulacji laktacji, brak kompetentnego wsparcia ze strony personelu medycznego, brak kontroli w odpowiednim czasie po wypisie ze szpitala. Warto wymienić również brak wsparcia rodzinnego i społecznego.
Do matek, które będą potrzebowały szczególnej uwagi, możemy zaliczyć: kobiety znajdujące się w trudnych warunkach socjoekonomicznych, bardzo młode, z patologią ciąży lub porodu bądź obciążonym wywiadem położniczym, a także te z problemami w karmieniu lub niepowodzeniem przy poprzednich dzieciach. Czujności w opiece laktacyjnej będą wymagały także kobiety po cięciach cesarskich, z nadwagą, cukrzycą bądź niedoczynnością tarczycy.
Sposób, w jaki jest sprawowana opieka okołoporodowa w znaczącym stopniu wpływa na sukces lub niepowodzenie w laktacji. Dla prawidłowego przebiegu karmienia piersią niezbędny jest instruktaż i wsparcie. Plan opieki sprawowanej nad młodą mamą należy ułożyć tak, aby pracownicy ochrony zdrowia, mający kontakt z karmiącą, byli fachowo wyszkoleni i udzielali merytorycznej pomocy. Powinna być ona oparta na aktualnej wiedzy medycznej, a także zawierać niezbędne instrukcje w zakresie poprawnych technik karmienia piersią. Kolejnym elementem opieki okołoporodowej, mającym znaczny wpływ na laktację, jest odpowiednie wsparcie psychiczne, które polega przede wszystkim na budowaniu poczucia kompetencji młodej mamy poprzez werbalny i niewerbalny sposób komunikacji.
Jak oszacowano w raporcie opieki laktacyjnej w Polsce, problemy z karmieniem piersią występują aż u 75% kobiet po porodzie. Okazuje się zatem, że potrzeba czegoś więcej niż standardowe procedury. Aby sprostać tym potrzebom i zapewnić kompetentną pomoc, powstało wąsko wyspecjalizowane poradnictwo laktacyjne. Jest to opieka, która niesie realną pomoc matkom karmiącym, doświadczającym różnego rodzaju problemów laktacyjnych. Udziela się tam profesjonalnych porad, opartych na aktualnym stanie wiedzy medycznej. Dodatkowo młoda mama otrzymuje odpowiednie instrukcje, uwzględniające dostosowanie czasu do indywidualnych potrzeb edukacyjno-terapeutycznych. Porady laktacyjne są najskuteczniejszą formą pomocy karmiącym mamom. Zawierają one elementy edukacyjne i nakierowane na wsparcie psychiczne, a ocenie podlega zarówno matka oraz jej dziecko, jak i przebieg karmienia.
Co podlega ocenie w przebiegu karmienia piersią?
Doradca laktacyjny w trakcie wizyty przeprowadza badanie dziecka i matki oraz ocenia akt karmienia. U matki ocenia budowę gruczołów piersiowych i węzłów chłonnych, a u dziecka budowę jamy ustnej, która w znaczący sposób wpływa na efektywność pobierania pokarmu. Sprawdza też odpowiednie odruchy niemowlaka – poddaje ocenie na przykład sposób uchwycenia brodawki oraz metodę ssania. Nieodłącznym elementem porady laktacyjnej jest pokazanie odpowiedniej pozycji do karmienia, co dotyczy zarówno matki, jak i dziecka.
Niezwykle ważny jest również pomiar masy ciała noworodka. W pierwszych dniach życia zawsze traci on nieco na wadze, natomiast sygnałem ostrzegawczym jest spadek masy powyżej 7% (w takim przypadku należy ocenić akt karmienia). Wyrównanie masy urodzeniowej powinno nastąpić maksymalnie po 2 tygodniach, zwykle dzieje się to w ciągu 7-10 dni.
Laktacja stabilizuje się po 3-4 tygodniach od porodu. Do tego czasu należy szczególnie dbać o częste i efektywne karmienie – według potrzeb dziecka i swoich. Tak często, jak chce tego dziecko, lub gdy piersi są przepełnione. Młoda mama powinna pilnować, aby karmień było mniej więcej 8-12 na dobę z uwzględnieniem 1-2 w ciągu nocy. Dziecko przy piersi powinno być aktywne. Po opróżnieniu jednej piersi dobrze jest proponować drugą. Przed ukończeniem 4. tygodnia życia warto nie podawać smoczka jako „uspokajacza”, gdyż może to wpłynąć niekorzystnie na stabilizację laktacji.
Nieprawidłowe postępowanie może doprowadzić do zaburzeń laktacji oraz niedostatecznego przyrostu masy ciała. W razie wystąpienia problemów należy szukać fachowej pomocy!
